به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، تغییر نرخ ارز ، مجموعه ای از تغییرات متفاوت و حتی متضاد را در بخش خارجی و داخلی اقتصاد به همراه دارد که برآیند آن میتواند عملکرد اقتصاد کشور را تحت تأثیر مثبت یا منفی قرار دهد. تعیین نرخ ارز از یک طرف نقش مؤثری در صادرات و واردات و به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری و تراز پرداختهای کشور دارد و از طرف دیگر، از نقش مؤثری در تعیین قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی در بازارهای داخلی وخارجی و به تبع آن تعیین میزان تولید و اشتغال برخوردار است. در این رابطه با علی اسلامجو، پژوهشگر و عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت واقتصاد دانشگاه جامع امام حسین (علیه السلام) گفت و گو کردیم:
وی با اشاره به اختلاف نظر کارشناسان در تاثیر نرخ ارز بر صادرات غیرنفتی گفت: برخی از کارشناسان معتقدند افزایش نرخ ارز باعث رونق صادرات غیر نفتی میشود و این اتفاق مبارکی برای اقتصاد کشور هست و برخی از کشورهای دنیا نیز به همین سبب و از قصد ارزش پول ملی خود را کاهش می دهند تا باعث رشد اقتصاد خود شوند.
این کارشناس اقصادی با قابل تأمل دانستن این دیدگاه افزود: در تحلیل ها نمی توان صرفا بر اساس مکتوبات علم اقتصاد نسخه پیچی کرد و باید شرایط خاص بر اقتصاد میدانی کشور را نیز در نظر گرفت.
وی با اشاره به اینکه افزایش و بی ثباتی نرخ ارز به شدت در تولید اثرگذار است و اینکه با افزایش نرخ ارز قیمت کالاها چند برابر می شود صرفا یک جو روانی نیست گفت: زیرا تولید در کشورمان به شدت وابسته به واردات مواد اولیه است.
اسلامجو با اشاره به اینکه افزایش نرخ ارز اگرچه ممکن است با توجه به اینکه افزایش قیمت ارز در فصل برداشت صورت گرفته باعث افزایش درآمد مقطعی تولید کننده وصادر کننده شود اما به طور کلی نمیتواند اتفاق مبارکی برای اقتصاد کشور باشد گفت: زیرا قیمت نهاده های تولید وابسته به واردات است که با افزایش قیمت ارز بالا میرود و تولید کننده مجبور است با قیمت بالایی تولید کند که این مورد برای غالب تولیدکنندگان کشور صادق است.
این استاد دانشگاه با ابراز اینکه افزایش بی رویه و بدون ضابطه نرخ ارز به هیچ وجه نمی تواند کمکی به تولیدکنندگان کند گفت: زیرا تولیدکننده نمی‌داند که چه موقع کالای خود را بفروشد چه موقع مواد اولیه تهیه کند. حالت انتظاری نشأت گرفته از تلاطم و عدم ثبات در بازار ارز به وجود می آید که تاثیر منفی در تولید و به تبع صادرات غیر نفتی ایجاد می کند.
* سوء مدیریت بحران آفرین است نه تحریم
وی افزود: بنابراین صرف رشد قیمت ارز گرچه اثرگذار در بازارهای دیگر است و تورم زا است اما بحران آفرین نیست بلکه عدم ثبات و تلاطم در بازار ارز باعث ایجاد مشکل در فضای اقتصادی کشور میشود زیرا تولیدکننده،صادر کننده و .. نمی تواند خود را با آهنگ تغییرات هماهنگ کند. درواقع بالارفتن یا پایین آمدن نرخ ارز رویدادی ناگزیر است اما آنچه بحران زا است عدم توانایی کنترل این نوسانات و عوامل مؤثر بر آن است.
این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اثرگذاری بیشتر بی ثباتی نرخ ارز نسبت به افزایش قابل پیش بینی نرخ ارز در بحران آفزینی برای اقتصاد کشور گفت: بنابراین مشکلات کشور به‌طور عمده نه از تحریم که ناشی از مدیریت اقتصادی است؛ زیرا تحریم محتمل است که باعث افزایش قیمت ارز شود اما بی ثباتی در بازار ارز نشأت گرفته از شیوه مدیریت اقتصادی است.
وی افزود:در مورد نقش تحریمها در بی ثباتی بازار ارز کارهای پژوهشی و علمی که توسط اتاق بازرگانی و مراکز دانشگاهی و پژوهشی دیگر صورت گرفته، نشان میدهد که نقش تحریمها به مراتب کمتر از سوء مدیریت است.
اسلامجو با اشاره به افزایش چند ده برابری کود شیمایی برای کشاورزان در چند وقت اخیر و افزایش چند برابری قیمت پوشک در سال گذشته افزود: اگر این افزایش قیمتها صرفا به افزایش قیمت ارز وابستگی داشت بایستی به همان میزان افزایش نرخ ارز قیمت این کالاها و امثالهم افزایش پیدا می کرد در حالی که این اتفاق نیافتاد و شاهد افزایش بیشتر آنها بودیم.
* منشأ تورم در ایران صرفا مباحث پولی نیست
این کارشناس اقتصادی در پاسخ به علت این گرانی لجام گسیخته گفت: بی ثباتی بازار ارز مهمترین عامل است زیرا انتظار تورمی در بی ثباتی برای عرضه کننده به وجود می آید که یا دست به احتکار می زند و یا کالای خود را به چند برابر قیمت می فروشد چون می داند چند وقت دیگر بایستی با قیمت بیشتر کالا را تهیه کند.
وی با اشاره به دیدگاه برخی از کارشناسان که تورم را نشأت گرفته از نظریه مقداری پول می دانند آن را رد کرد و افزود: علاوه بر مسائل پولی مسائل ساختاری نیز دخیل است همچون انتظارات تورمی نیز دخیل است.کما اینکه برخی نقدینگی را عامل تورم می دانند در حالی که بسیاری از صنایع تولیدی از کمبود نقدینگی رنج می برد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که با توجه به میزان نقش قابل توجه درآمدهای نفتی و محدودیتهای عرضه ارز بانک مرکزی، قدرت مانور کمتری برای مدیریت عرضه ارز برخوردار است گفت: این مطلب درستی است اما بحث در مورد شیوه مدیریت عرضه ارزی موجود است که توسط دو مرجع اصلی شامل مقامات دولت و بانک مرکزی اعمال میشود. در واقع این سیاستهای دولت در زمینه مدیریت ذخایر حساب ذخیره ارزی است که تعیین مینماید چه میزان از درآمدهای ارزی وارد چرخه اقتصاد کشور گردد و در راستای آن، سیاستهای بانک مرکزی در مدیریت ذخایر ارزی بانک مرکزی تعیین می‌کند که چه میزان از درآمدهای نفتی که به واسطه سیاست مالی دولت وارد چرخه اقتصاد شده است، به بازار ارز عرضه شود.
اسلامجو با تصریح بر اینکه افزایش قیمت نهاده‌های تولید در ایران با افزایش قیمت دلار و ایجاد تورم نشان دهنده درد و رنج اساسی تری در اقتصاد کشور است گفت: تلاطم در بازار کشور با افزایش نرخ ارز نشانه درد اقتصاد کشور از عدم خود کفایی کشور در زمینه تولید نهاده‌ها و مواد اولیه است.
این استاد دانشگاه با تصریح بر اینکه راهکار کنترل بازار دستوری قیمت ارز با روشهای گوناگون نیست گفت: بخشی از افزایش قیمت ارز نشأت گرفته از بار روانی است اما بخش مهمی از آن به جهت رکود در بخش تولید است.
اسلامجو با تصریح بر اینکه کاهش دستوری قیمت ارز مسکن است افزود: راهکار اصلی این است که بایستی کشور به سمت رونق تولید و به ویژه این نهاده ها برود؛زیرا تولید نهاده‌های تولید جزء بدیهیات استقلال اقتصادی کشور است.
وی افزود: برای کشوری که تولید کننده نفت خام است مورد پذیرش نیست فرآورده‌های پتروشیمی را از کشورهای دیگر وارد کند.